Το ότι (τουλάχιστον στην θεωρία) οι επιχειρήσεις τοποθετούν την καινοτομία υψηλά στην ατζέντα των στρατηγικών τους στόχων είναι κάτι που εισπράττουν όλα τα άτομα που εργάζονται σε ένα εταιρικό περιβάλλον. Το παράδοξο όμως, είναι ότι (τουλάχιστον στην πράξη) η καινοτομία δεν μπορεί να «ανθίσει» σε επιχειρήσεις που χαρακτηρίζονται από παραδοσιακές δομές, κουλτούρα ομοιογένειας στελεχών καθώς και προκαθορισμένα προτύπα σκέψης και συμπεριφοράς. Πόσο συχνά ακούμε από την ηγεσία μιας εταιρείας «να σκεφτούμε έξω από το κουτί» ενώ παράλληλα δεν προσφέρεται διέξοδος για να βγούμε από αυτό;
Εταιρείες που έχουν αντιληφθεί πως η καινοτομία κρύβεται στο «διαφορετικό», δείχνουν το δρόμο αναγνωρίζοντας τη σημασία της γνωστικής ποικιλομορφίας μεταξύ των στελεχών τους και προσλαμβάνοντας ένα μείγμα νευροδιαφορετικών και νευροτυπικών ατόμων με στόχο να ενισχύσουν τη δημιουργικότητα και την καινοτομία στον οργανισμό τους.
Γιατί;
Γιατί τα άτομα που ανήκουν στο φάσμα της νευροδιαφορετικότητας συχνά φέρνουν μαζί τους μοναδικές ικανότητες, όπως αυξημένη προσοχή στη λεπτομέρεια, ισχυρές αναλυτικές δεξιότητες, δημιουργική σκέψη και επίλυση προβλημάτων με μη συμβατικούς τρόπους. Υπολογίζεται πως το 15-20% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι νευροδιαφορετικοί/ες, ένας ευρύς όρος που περιλαμβάνει καταστάσεις όπως ο αυτισμός, η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), η δυσπραξία, η δυσλεξία, καθώς και άλλους νευροδιαφορετικούς τύπους.
Νευροδιαφορετικότητα
Η νευροδιαφορετικότητα αναφέρεται στην νευρολογική ποικιλομορφία του ανθρώπινου εγκεφάλου και στον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο επεξεργάζεται τις πληροφορίες. Είναι μια έννοια που βασίζεται σε έρευνες στους τομείς της νευροεπιστήμης, της ψυχολογίας και της ανθρωπολογίας, και που χρησιμοποιείται με βασικό στόχο να φέρει μια επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη διαφορετικότητα του εγκεφάλου. Σύμφωνα με τη Harvey Blume «η νευροδιαφορετικότητα (neurodiversity) μπορεί να είναι εξίσου κρίσιμη για την ανθρώπινη φύση, όσο η βιοποικιλότητα (biodiversity) για τη ζωή εν γένει». Πολλά νευροδιαφορετικά άτομα παραμένουν άνεργα ή υποαπασχολούνται, συχνά λόγω των λανθασμένων αντιλήψεων και προκαταλήψεων αναφορικά με τις ικανότητες τους και τη διάθεσή τους για εργασία. Ωστόσο, η συμπερίληψη ενός εργατικού δυναμικού με νευροδιαφορετικότητα μπορεί να αποδειχθεί το κλειδί για την «πόρτα» της καινοτομίας. Πώς όμως διαφορετικές εκφάνσεις της νευροδιαφορετικότητας προάγουν την καινοτομία στις επιχειρήσεις;
Υψηλής Λειτουργικότητας Αυτισμός
Άτομα με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας χαρακτηρίζονται από αυξημένη ικανότητα να εστιάζουν σε βάθος σε συγκεκριμένα θέματα, στοιχείο που μπορεί να οδηγήσει σε βαθιά κατανόηση τεχνικών λεπτομερειών ή εξειδικευμένων γνώσεων. Η ικανότητα τους για συστηματική σκέψη και η εξαιρετικά υψηλή προσοχή στη λεπτομέρεια κάνουν τα άτομα που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού ιδανικά για ρόλους που απαιτούν ακριβή ανάλυση δεδομένων ή επίλυση σύνθετων προβλημάτων. Αυτές οι δεξιότητες μπορεί να αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμες σε τομείς όπως η τεχνολογία, η ανάλυση δεδομένων και η μηχανική.
Παγκόσμιο παράδειγμα επιτυχίας είναι η εταιρία Specialisterne (που μεταφράζεται από τα δανικά ως «Οι ειδικοί») μια καινοτόμα επιχείρηση που ιδρύθηκε στη Δανία το 2004 από τον Thorkil Sonne με μότο «Πάθος για τις λεπτομέρειες». Η Specialisterne αναγνωρίζεται διεθνώς ως το πρώτο και σημαντικότερο παράδειγμα για το πώς οι ενήλικες υψηλής λειτουργικότητας στο φάσμα του αυτισμού μπορούν να ενταχθούν αποτελεσματικά στο εταιρικό περιβάλλον και να παρέχουν πολύτιμες, υψηλής ποιότητας υπηρεσίες. Η εταιρεία σήμερα έχει επεκταθεί σε 26 χώρες και απασχολεί περισσότερα από 10.000 νευροδιαφορετικά άτομα.
Δυσλεξία
Η δυσλεξία μπορεί να συνδέεται με δυσκολίες στην ανάγνωση, αλλά πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα με δυσλεξία χαρακτηρίζονται από υψηλή οπτικο-χωρική ικανότητα και αυξημένη δεξιότητα επίλυσης προβλημάτων, καθώς διαθέτουν
τρισδιάστατη σκέψη και το χάρισμα να βλέπουν “τη μεγάλη εικόνα”. Αυτός ο τρόπος σκέψης μπορεί να ενισχύσει τη δημιουργικότητα σε τομείς όπως η σχεδίαση προϊόντων, το μάρκετινγκ και η στρατηγική διοίκηση. Και η ικανότητα του ατόμου να σκέφτεται έξω από το κουτί" είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για επιχειρήσεις που προσπαθούν να βρουν νέες λύσεις και να καινοτομήσουν.
Είναι γνωστό πως ο ιδρυτής της ΙΚΕΑ, ο Ingvar Kamprad, ήταν δυσλεκτικός. Ο ίδιος ίδρυσε την ΙΚΕΑ το 1943 με ένα τολμηρό όραμα: να προσφέρει κομψά και προσιτά έπιπλα για όλους και όλες. Η δική του εμπειρία με τη δυσλεξία τον ώθησε να βρει καινοτόμες λύσεις στο σχεδιασμό και την προσβασιμότητα των επίπλων, δημιουργώντας απλές ιδέες που κάνουν τη ζωή ευκολότερη για όλους/ες. Η δυσλεξία του Kamprad «έδωσε σχήμα» στο μοναδικό του όραμα, μετατρέποντας την ΙΚΕΑ σε μια παγκόσμια δύναμη.
ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας)
Άτομα με ΔΕΠΥ συχνά παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα ενέργειας, ευελιξία στη σκέψη και ικανότητα να χειρίζονται πολλαπλές εργασίες ταυτόχρονα. Ενώ η δυσκολία συγκέντρωσης μπορεί να αποτελέσει πρόκληση σε περιβάλλοντα όπως π.χ. αυτό ενός παραδοσιακού σχολείου, η δημιουργική σκέψη και η ικανότητα των ατόμων να λειτουργούν σε γρήγορους ρυθμούς μπορούν να αποτελέσουν μεγάλο πλεονέκτημα σε δυναμικά περιβάλλοντα εργασίας που απαιτούν γρήγορες αποφάσεις και προσαρμοστικότητα. Το γονίδιο DRD4 (Dopamine Receptor D4) έχει συνδεθεί με πολλές νευρολογικές λειτουργίες και συμπεριφορές που σχετίζονται με τη ντοπαμίνη, έναν σημαντικό νευροδιαβιβαστή του εγκεφάλου. Συγκεκριμένα, το
DRD4 επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται και ανταποκρίνεται στα ερεθίσματα της ντοπαμίνης, κάτι που παίζει κρίσιμο ρόλο σε συμπεριφορές όπως η αναζήτηση της καινοτομίας, ο αυθορμητισμός και η τάση για
ανάληψη ρίσκου. Το DRD4 γνωστό και ως «προοδευτικό γονίδιο» ή «γονίδιο που αναζητά την καινοτομία» εντοπίζεται συχνότερα σε άτομα με ΔΕΠΥ.
Η Simon Biles, Παγκόσμια Πρωταθλήτρια Ενόργανης διαγνωσμένη με ΔΕΠΥ, ανέφερε
χαρακτηριστικά: «Προτιμώ να μετανιώνω για τα ρίσκα που δεν απέδωσαν παρά για τα ρίσκα που δεν πήρα καθόλου».
Καινοτομία στη Νευροδιαφορετικότητα
Η έρευνα αποδεικνύει πως η ποικιλομορφία στον τρόπο σκέψης οδηγεί σε καλύτερη επίλυση προβλημάτων και μεγαλύτερη καινοτομία. Όταν άτομα με διαφορετικές νοητικές συνδέσεις συνεργάζονται, ανακαλύπτουν μαζί διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης προκλήσεων και προτείνουν καινοτόμες και εναλλακτικές λύσεις. Η νευροδιαφορετικότητα μπορεί να ενισχύσει αυτή τη διαδικασία, καθώς άτομα με (νευρο)διαφορετική σκέψη φέρνουν νέες ιδέες στο τραπέζι.
Σκεφτείτε να είχατε στην ομάδα σας ένα άτομο με εξαιρετική εστίαση στη λεπτομέρεια (φάσμα αυτισμού υψηλής λειτουργικότητας), ένα άτομο με τρισδιάστατη σκέψη (δυσλεξία) και ένα άτομο που τολμά συχνά αναζητώντας την καινοτομία (ΔΕΠΥ). Ποιο πιστεύετε θα ήταν το αποτέλεσμα σε ένα κοινό project, αν τα άτομα αυτά λειτουργούσαν μέσα σε ένα πλαίσιο που θα τους επέτρεπε να συνεργαστούν αρμονικά και δημιουργικά;
Οι επιχειρήσεις που επενδύουν στη νευροδιαφορετικότητα ανακαλύπτουν πως οι διαφορετικοί τρόποι σκέψης όχι μόνο συμβάλλουν στη δημιουργία ενός πιο ισότιμου και συμπεριληπτικού εργασιακού περιβάλλοντος, αλλά ενισχύουν την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα τους. Με την προσαρμογή των πολιτικών τους και την ανάπτυξη ειδικών προγραμμάτων, αυτές οι εταιρείες δείχνουν τον δρόμο προς ένα μέλλον όπου η νευροδιαφορετικότητα γίνεται καταλύτης για την επιχειρηματική επιτυχία και τελικώς για τη βιωσιμότητά τους.
